Uchwały antysmogowe w Polsce – co, gdzie i kiedy?

Uchwały antysmogowe – komu są potrzebne i kogo obowiązują?

Powietrze w naszym kraju należy do najgorszych w całej Europie. Niektóre miasta w okresie grzewczym znajdują się w ścisłej czołówce światowej tego niechlubnego zestawiania. Wobec zagrożenia, jakie niesie ze sobą oddychanie zanieczyszczonym powietrzem i coraz większych nacisków na ochronę środowiska ze strony UE, w Polsce zaczęto zwracać większą uwagę na poprawę jakości powietrza. Stąd coraz więcej województw wprowadza uchwały antysmogowe, które mają ograniczyć zanieczyszczenie powietrza pochodzące z niskiej emisji, czyli ogrzewania budynków.

Wymiana pieca – do kiedy?

Uchwały dotyczące ograniczeń i terminów, do kiedy trzeba wymienić piec ustalane są przez sejmiki wojewódzkie. Muszą ich przestrzegać zarówno właściciele domów jednorodzinnych i wielorodzinnych, jak i osoby odpowiedzialne za funkcjonowanie przedsiębiorstw, instytucji czy jednostek administracyjnych. Z kolei za kontrolę realizacji tych założeń odpowiadają burmistrzowie, wójtowie oraz prezydenci miast. To oni mają narzędzia kontrolne w postaci służby i możliwość karania podmiotów niestosujących się do zasad.

Co zawierają uchwały antysmogowe?

Uchwały antysmogowe ustalane dla poszczególnych województw różnią się między sobą. Jednak analizując je wszystkie, można wyszczególnić kilka ogólnych zasad, które pojawiają się w większości przypadków. Najważniejszą z nich jest ta dotycząca jednostek grzewczych i ona pojawia się niemal we wszystkich województwach. W uchwałach znajdują się informacje, kiedy konieczna jest wymiana pieca, do kiedy można użytkować kotły klasy 3 i 4, i jakie ogólne warunki muszą spełniać kotły. Jest to obowiązek użytkowania kotłów klasy 5 oraz spełniających wymogi ekoprojektu, czyli charakteryzujących się większą sprawnością palenia i mniejszą emisją spalin.

Drugim punktem, który pojawia się w większości uchwał, jest ograniczenie dotyczące jakości paliwa. Zabronione jest palenie mułem, węglem brunatnym czy flotem, czyli paliwami o gorszej jakości energetycznej i generującymi sporo odpadów w procesie spalania. Zakazuje się także palenia drewnem o wilgotności powyżej 20%, czyli niesezonowanym. Ponadto ograniczenia dotyczą węgla o frakcji poniżej 3 mm.

Z kolei całkowity zakaz palenia węglem w Polsce obejmuje niektóre miasta i uzdrowiska.

Zakaz palenia ekogroszkiem, pelletem czy drewnem obowiązuje między innymi na obszarze Sopotu.

Uchwały antysmogowe w poszczególnych województwach

Obecnie zdecydowana większość województw wprowadza własne uchwały antysmogowe. W niektórych z nich obowiązuje więcej niż jedna uchwała. Poza dyrektywami dotyczącymi całego województwa pojawiają się ustawy odnoszące się do konkretnych miast czy regionów. Poniżej przedstawiamy zestawienie uchwał dla każdego województwa wraz z obecnie obowiązującymi terminami.

Uchwały antysmogowe w woj. dolnośląskim

• Obowiązują trzy uchwały, które dotyczą odpowiednio samego miasta Wrocław (zakaz palenia drewnem), kilku wymienionych uzdrowisk (zakaz palenia drewnem i węglem) oraz pozostałych obszarów województwa. Wszystkie uchwały jednomyślnie przewidują zakończenie eksploatacji kotłów klasy 3 do 1 lipca 2024, a klasy 4 do 1 lipca 2028 roku;

Uchwała antysmogowa w woj. kujawsko-pomorskim

• W uchwale z czerwca 2019 roku ustalono, że kotły bezklasowe można jeszcze użytkować do końca 2023 roku, a 1 stycznia 2028 mija termin na eksploatację kotłów klas niższych niż 5 (wymienić należy kotły klasy 3 i 4). Ponadto obowiązują ograniczenia dotyczące jakości paliw;

Uchwała antysmogowa w woj. lubelskim

• W myśl uchwały w nowych budynkach można montować tylko kotły spełniające normy Ecodesign. Z kolei wymiana wszystkich kotłów poniżej klasy 5 ma zakończyć się etapami do 2029 roku;

Uchwały antysmogowe w woj. lubuskim

• Obowiązują trzy uchwały, a dwie z nich obejmują miasta: Zieloną Górę i Gorzów. W ich myśl od 1 stycznia 2023 będzie można użytkować tylko kotły klasy 5 (zabronione będzie korzystanie z kotłów 3 i 4 klasy) i kominki spełniające wymogi ekoprojektu. Trzecia ustawa, obejmująca pozostałe tereny województwa, wydłuża okres użytkowania kotłów niższych klas do 1 stycznia 2027. Żadna z uchwał nie wspomina o jakości paliw, np. do kiedy można palić ekogroszkiem

Uchwała antysmogowa w woj. łódzkim

• W tym województwie dopuszczone są kotły spełniające wymagania ekoprojektu i klasy 5, które zaczęto eksploatować przed 2018 rokiem. Do kiedy trzeba wymienić piec na ten spełniający normy? Wszystkie kotły klas poniżej 5 muszą być wymienione stopniowo do 1 stycznia 2027. Ponadto obowiązują ograniczenia w rodzajach paliw wykorzystywanych do ich zasilania;

Uchwały antysmogowe w Małopolsce

• Tu mamy do czynienia z oddzielnymi wariantami dla miasta Kraków i reszty województwa. W samym mieście obowiązuje całkowity zakaz spalania węgla i drewna, z kolei w całym województwie od 1 stycznia 2027 będzie można korzystać tylko z kotłów klasy 5 i spełniających warunki ekoprojektu;

Uchwała antysmogowa w woj. mazowieckim

• Tu już od 2017 roku nie można montować innych kotłów niż tych spełniających wymogi klasy 5. Wszystkie urządzenia niższych klas trzeba wymienić do 1 stycznia 2028. Istnieją także obostrzenia dotyczące rodzajów paliw;

Uchwała antysmogowa w woj. opolskim

• Nie wprowadzono tu ograniczeń dotyczących konieczności wymiany kotłów klasy 3 i 4, natomiast nie wolno spalać paliw gorszej jakości;

Uchwała antysmogowa w woj. podkarpackim

• Już od 2018 roku obowiązuje zakaz montażu kotłów gorszych niż klasy 5 i Ecodesign, a stare trzeba wymienić do 1 stycznia 2028 roku. Obostrzenia dotyczą także kominków, które do końca 2022 roku będą musiały spełnić wymagania Ecodesign;

Uchwały antysmogowe w woj. pomorskim

• Pierwsza z uchwał dotyczy miasta Sopot, gdzie od 1 stycznia 2024 będzie obowiązywał zakaz palenia drewnem i węglem z wyjątkiem kominków spełniających wymogi Ecodesign. Druga, dla pozostałych miast, wprowadza przymus podłączenia obiektów do sieci ciepłowniczej lub gazowej. Gdzie to jest niemożliwe, można montować kotły spełniające normy Ecodesign. Do kiedy piece węglowe niższych klas mogą być użytkowane? Ich wymiana ma zakończyć się do 1 września 2035. Opalanie kominkami, oczywiście spełniającymi normy ekoprojektu, możliwe jest tylko w przypadku, gdy nie są szkodliwe dla otoczenia. Ponadto obowiązuje zakaz spalania paliw gorszej jakości. Trzecia ustawa, obejmująca pozostałą część województwa, jest kopią tej dotyczącej miast poza Sopotem;

Uchwała antysmogowa w woj. śląskim

• Wszystkie piece klasy 3 i 4 muszą być wymienione do 1 stycznia 2028. W tym województwie obowiązuje regulacja obejmująca jakość paliw;

Uchwała antysmogowa w woj. świętokrzyskim

• W tej część kraju zdecydowano o konieczności podłączenia wszystkich budynków do sieci gazowej lub ciepłowniczej, ale dopiero od 2026 roku. Do tej pory wszystkie kotły klasy 3 i 4 muszą być wymienione na nowoczesne i eksploatowane do końca swojej żywotności. Obowiązuje też ograniczenie dotyczące jakości paliw;

Uchwały antysmogowe w woj. wielkopolskim

• Dotyczą one kolejno Poznania, Gorzowa i pozostałych obszarów Wielkopolski. Wszystkie przewidują wymianę kotłów na spełniające normy ekoprojektu, najpóźniej do 1 stycznia 2028 roku. Kolejne warunki dotyczą dostosowania kominków do tych samych zasad, a także spalania konkretnych paliw. Ciekawym punktem uchwały dla miasta Poznania jest możliwość wprowadzenia ograniczeń na palenie węglem i drewnem w dni, kiedy poziom stężenia pyłów PM10 może być przekroczony. Limity dotyczą obiektów, które mają alternatywne źródła ciepła;

Uchwała antysmogowa w woj. zachodniopomorskim

• Nie ma tu dodatkowych ograniczeń dotyczących rodzaju paliwa, ale kotły bezklasowe trzeba wymienić do końca 2023 roku, natomiast kotły poniżej klasy 5 i kominki poniżej standardów ekoprojektu do końca 2027 roku.

Jak łatwo można policzyć, uchwały antysmogowe obowiązują w 14 województwach. Żadnych obostrzeń dotyczących zakazów palenia lub koniecznością wymiany pieców nie wprowadziły województwa: warmińsko-mazurskie ani podlaskie. Jednak w obu w najbliższej przyszłości pewne ograniczenia także są planowane.